Παρουσίαση

Οι εκδόσεις γραφομηχανή με την έκδοση του τόμου Ανθολογία Σύντομου Διηγήματος, διαδρομή 2014, ενός βιβλίου το οποίο σηματοδοτεί το ξεκίνημά τους, παρουσιάζουν είκοσι έναν συγγραφείς που ανθολογούνται με ογδόντα περίπου διηγήματα συνολικά.

Οι είκοσι ένας συγγραφείς του τόμου Ανθολογία Σύντομου Διηγήματος, δεν επιλέχτηκαν με κάποιο λογοτεχνικό κανόνα ή κανόνα της αγοράς - αν συμφωνήσουμε ότι υπάρχει ικανή παραγωγή και κριτική διηγήματος ή αγορά διηγήματος για να διαμορφώσει κανόνες - αλλά επιλέχτηκαν λαμβάνοντας υπόψη δύο εντελώς ρηξικέλευθες παραμέτρους για τα ελληνικά λογοτεχνικά πράγματα. Όλοι οι συγγραφείς του τόμου έχουν παρακολουθήσει μαθήματα δημιουργικής γραφής. Πολλοί απ’ αυτούς έχουν ήδη εκδώσει τα δικά τους βιβλία ενώ κάποιοι ετοιμάζονται να το κάνουν. Η δημιουργική γραφή τα τελευταία χρόνια εξαπλώνεται ως μόδα στην Ελλάδα ενώ στην Ευρώπη, στην Αμερική και στην Αυστραλία είναι γνωστή εδώ και πολλές δεκαετίες.

Τι είναι όμως η δημιουργική γραφή και πώς μπορεί να οδηγήσει κάποιον σε κάποια συγγραφική επιτυχία, αν θεωρήσουμε συγγραφική επιτυχία καταρχήν την έκδοση. Υπερτερεί η δημιουργική γραφή της έμπνευσης; Μπορεί η δημιουργική γραφή να υποσχεθεί μιανεπιτυχημένη πορεία στη γραφή χωρίς την παράμετρο του ταλέντου; Ή είναι άνευ ουσίας η δημιουργική γραφή όταν απουσιάζει κάθε είδους ταλέντο; Αυτά τα ερωτήματα, εφόσον δεν θέλει κάποιος να εφησυχάζει με αφορισμούς, δεν έχουν απάντηση όπου να υπερτερεί η μία ή η άλλη άποψη. Σαφώς και είναι απαραίτητη τόσο η εξάσκηση όσο και το ταλέντο. Από τον προηγούμενο αιώνα η δημιουργική γραφή ξεκίνησε να διδάσκεται και συγκεκριμένα αποτέλεσε πανεπιστημιακό αντικείμενο σπουδών σε προπτυχιακό, μεταπτυχιακό και διδακτορικό επίπεδο στην Αγγλία και στις Η.Π.Α. ενώ στην Ελλάδα Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών θεσπίστηκε μόλις το 2009 από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.

Το ζητούμενο λοιπόν είναι ποιος διδάσκει δημιουργική γραφή. Τη διδάσκει ο καταξιωμένος ή ο γνωστός συγγραφέας, αυτός που μπορεί να ελκύσει υποψήφιους συγγραφείς υπό την ομπρέλα ενός μεγάλου εκδοτικού οίκου ή την διδάσκει αυτός που έχει τα εχέγγυα ενός πανεπιστημιακού τίτλου σπουδών ειδίκευσης; Στόχος της δημιουργικής γραφής δεν είναι βεβαίως κάποιος συγγραφέας να φανερώσει μυστικά από το συγγραφικό του εργαστήρι σε μερικούς επιλεγμένους μαθητές ούτε να τους ωθήσει να γράψουν κατά το δικό του αισθητικό μοντέλο ή τη δική του μανιέρα. Η δημιουργική γραφή, όπως αυτή αντιμετωπίζεται και από το πανεπιστήμιο, εμπεριέχει το λογοτεχνικό κανόνα, τη θεωρία της λογοτεχνίας, την ιστορία της λογοτεχνίας, την αφηγηματολογία και στοχεύει στην πολύπλευρη και απαιτητική εξάσκηση, στην όσο το δυνατό βαθύτερη γνώση της λογοτεχνίας με ασκήσεις γραφής που δεν περιορίζονται σε θεματικούς άξονες, πηγές έμπνευσης ή σε δόμηση πλοκής και χαρακτήρων και που συνεχίζουν πέρα από τη γνώση της γλώσσας και της στοιχειώδους επιμέλειας, πέρα από τη δημιουργική ανάγνωση και βεβαίως πέρα από το δημιουργικό σβήσιμο.

Αυτή είναι στην πραγματικότητα και η διαφορά των είκοσι ενός συγγραφέων αυτής της ανθολογίας. Όλοι τους ασκήθηκαν, για περισσότερο από ένα χρόνο, όχι μόνο γιατί το επέλεξαν αλλά γιατί όλους τούς διέκρινε εξαρχής κάποιο ταλέντο και πολλή διάθεση, πράγματα πάνω στα οποία βασίστηκα ως συγγραφικός τους «μέντορας», επιτρέψτε μου να σημειώσω όχι μόνο ως συγγραφέας αλλά και ως υποψήφιος διδάκτορας στη δημιουργική γραφή, επιδιώκοντας να τα καλλιεργήσω εντατικά και κατά το δυνατό επιστημονικά. Σκοπός ήταν, καταρχήν να μη χάσει κανείς τους τίποτα από το ταλέντο του και τον αυθορμητισμό του στη γραφή αλλά αντίθετα να ενδυναμώσει την προσωπική του λογοτεχνική φωνή με αυστηρή εξειδικευμένη και συστηματική άσκηση. Όλοι οι συγγραφείς του ανθολογίου, πέρα από ό,τι έχουν καταφέρει έως σήμερα, πρώτες εκδόσεις, συμμετοχές σε συλλογές, διακρίσεις σε διαγωνισμούς, δημοσιεύσεις σε περιοδικά έντυπα και ηλεκτρονικά, έχουν εμπρός τους την προσωπική τους πορεία, είτε την οργανώνουν είτε την ονειρεύονται. Η σχέση που δημιουργήθηκε μεταξύ μας αυτά τα χρόνια υπήρξε πολύτιμη και ποικιλότροπα ωφέλιμη τόσο γι’ αυτούς όσο και για μένα. Είμαι σίγουρος πως χάρη στη σκληρή δουλειά που κάναμε, πως χάρη στη μέθοδο και τελικά χάρη στη λογοτεχνία, φτάσαμε έως το βιβλίο αυτό πλουσιότεροι όλοι μας σε εμπειρία και γνώση συγγραφική. Βεβαίως ο δρόμος δεν τελειώνει εδώ και μάλιστα ίσως απλά και μόνο αρχίζει.

Τα διηγήματά τους που συμπεριλαμβάνονται στην ανθολογία έχουν σαφώς λογοτεχνικές αξιώσεις, κινούνται σε όλο το φάσμα της λογοτεχνίας, και αποτελούν  το αντίδωρό τους στη δημιουργική γραφή, μετά από το εξαιρετικό ταξίδι που κάναμε μαζί. Και για να εννοούμαστε, πρόκειται για διηγήματα συγγραφέων που κάποτε είχα την τύχη να υπάρξω «μέντοράς» τους αλλά που τώρα πια ακολουθούν το δικό τους δρόμο και ξεκινούν το δικό τους ταξίδι στη λογοτεχνία. Τους ευχαριστώ θερμά για τη συμμετοχή τους στο πρώτο αυτό ανθολόγιο διηγήματος, με το οποίο επίσης εγκαινιάζουμε και μια νέα εκδοτική προσπάθεια, αυτή των εκδόσεων «γραφομηχανή» με συνταξιδιώτη τον ποιητή και εκδότη Βασίλη Ρούβαλη. 

Γιώργος Παναγιωτίδης